مهمترین عامل موفقیت در پرورش قارچ
در پروش قارچ دکمه ای اولین سوالی که به ذهن می رسد، این است که برای چه منظوری اقدام به کمپوست سازی می گردد؟ تحمل این همه زحمت و مشقت در تهیه مواد اولیه، آماده سازی، اختلاط، فراهم سازی شرایط و مقدمات امر و رعایت کلیه مقررات در جهت تهیه کمپوست ایده آل برای چه منظوری اعمال می گردد؟ و آیا این همه مسائلی که در پی خواهد آمد امری لازم و ضروری در پرورش قارچ خوراکی است، به طوری که عدم انجام مراتب موجود ایجاد مسائل و پیامدهایی در رشد و نمو قارچ و یا راندمان محصول می گردد؟
کمپوست سازی در پرورش قارچ دکمه ای چه اهدافی دارد ؟
از گذشته دور تاکنون محققین و قارچ کاران بسیاری کوشیده اند تا رمز و راز نیازهای این موجود حساس و قانون مند را دریابند و با در دسترس قرار دادن خواسته ها، شرایط و مطلوبیت های مورد قبولش، پرده از اسرار دریده و کشت و کار این محصول پر نیاز را همانند سایز محصولات کشاورزی میسر و هموار سازند.
اساسی ترین نیاز قارچ، فراهم سازی بستری ایده آل به منظور تامین مواد غذایی مورد نیاز جهت رشد و گسترش میسلیوم (ریشه قارچ) در جهت حصول اپتیمم محصول می باشد.حال چنانچه بستر ایجاد شده برای پرورش قارچ دکمه ای متناسب و ایده آل نباشد، به جای رشد میسلیوم مورد نظر در بستر (کمپوست)، انواع دیگر میکروارگانیسم های رقیب و قارچ های غیر کلاهدار، محیط را اشغال و مانع رشد میسلیوم قارچ خوراکی می گردند.
قارچ خوراکی مانند سایر انواع قارچ ها از ارگانیسم های هتروتروفیک به شمار می رود، به این معنی که به علت فقدان کلروفیل قادر به استفاده از کربن هوا به طریق فتوسنتز نبوده و لذا برای تامین مواد غذایی و متابولیسم خود به منابع کربن که قبلا به وسیله گیاهان سبز تهیه و آماده گردیده (در اثر فتوسنتز) وابسته می باشد.
مواد غذایی مورد نیاز قارچ جهت پرورش
1_ آب: چون در حدود 92 درصد قارچ را آب تشکیل می دهد، لذا تامین این عنصر در مراحل پرورش قارچ بسیار ضروری است.
2_ منابع کربن: کربوهیدرات های ساده از قبیل قند و نشاسته برای قارچ دارای اهمیت چندانی نمی باشد. موارد مورد نیاز قارچ ترکیبات پیچیده ای هستند که قسمتی از دیواره های سلولی گیاهان از قبیل سلولز، همی سلولز و لیگنین را تشکیل می دهند و این مواد در کمپوست وجود دارند.
3_ منابع نیتروژن: منابع نیتروژن شامل موادی از قبیل پروتئین، آمینو اسیدها و اسید نوکلئیک می باشد. اسید اوریک، اسید هیپوریک، اوره و آمونیاک در انواع مختلف کودهای حیوانی یافت می شود. چنین ذکر می شود که قارچ ها نیترات را جذب نمی نماید. آمونیاک گازی شکل NH3 زیان آور است، لیکن آمونیوم نیتروژن+NH3 می تواند به عنوان منبع نیتروژن جذب و در تولید قارچ مورد استفاده قرار بگیرد.
قسمت اعظم ازت مورد نیاز پرورش قارچ دکمه ای می تواند از طریق ازت موجود در لیگنین که پس از اتمام فاز یک و دو فراهم می گردد و به کمپلکس هوموس لیگنین سرشار از ازت معروف است مورد استفاده قرار بگیرد.
4_ ویتامین ها: ویتامین ها شامل تیامین، بیوتین و تعدادی دیگر از فاکتورهای رشد می باشد.
5_ مواد معدنی: مواد معدنی مورد نیاز قارچ از قبیل فسفر، گوگرد، پتاسیم، کلسیم و منیزیوم می باشد. این مواد برای تمام مراحل فیزیولوژیکی لازم و مفید می باشد.
مواد اصلی خام متشکله کمپوست
مواد اولیه و اصلی تشکیل دهنده کمپوست عبارتند از آب، کلش، کود مرغی، کود اسبی و سنگ گچ.
کلش منبع اصلی کربن در کمپوست به شمار می رود، ذخیره سلولز، همی سلولز و لیگنین را به عهده دارد تا در حین رشد اسپان و زمان رشد قارچ آنرا مورد استفاده قرار دهد.از سویی دیگر بافت توده را تشکیل داده و جریان هوا را تسهیل می نماید. کلش ماده ایست که وظیفه نگداری آب را بر عهده دارد.در اروپا از کلش گندم برای پرورش قارچ دکمه ای استفاده می شود. در سایر کشورها از علوفه ذرت، علوفه های سخت چاودار، جو، جو دوسر، برنج، علوفه نیشکر استفاده به عمل می آید.در ایران نیز ظاهرا فقط کلش گندم مورد استفاده قرار می گیرد.
مواد سازنده کمپوست هر یک چه وظیفه ای دارند ؟
1_ کلش:
چنانچه ذکر شد به طور کلی کلش گندم بر سایر کلش ها ترجیح داده می شود، زیرا استحکام آن بیشتر بوده و بافت آن به آسانی نرم نمی شود و دسترسی به آن آسان تر است.کلش های دیگری به غیر از کلش های ذکر شده در فوق نیز در بعضی از کشورها و واحدهای تولیدی مورد استفاده قرار می گیرد. لیکن به علت دارا بودن اشکالات و نقایصی از جمله جذب سریع آب و نرم شدن و متلاشی شدن بافت، مصارف محدودی دارند.عواملی که در کیفیت کلش دخالت دارند عبارتند از سال تولید، سن کلش و مواد شیمیایی به کار گرفته شده روی آن.
2_ کود مرغی:
کود مرغی جهت تامین نیتروژن و سایر مواد ارگانیک مورد نیاز کمپوست مورد استفاده قرار می گیرد.در گذشته از اوره، سولفات آمونیوم و یا سایر مواد حاوی پروتئین استفاده می گردید ولیکن امروزه کود مرغی که با مقداری خاک اره و تراشه های چوب مخلوط گردیده در پرورش قارچ دکمه ای ارجحیت دارد. کود به عمل آمده فوق خشک بوده و به راحتی قابل پخش شدن است.
3_ کود اسبی:
هنگامی که از کود اسبی ذکری به عمل می آید، در حقیقت مخلوطی از کاه (کاه گندم بهتر است)، اوره و کود اسبی مورد نظر می باشد. سه ماده تشکیل دهنده کود اسبی می تواند با نسبت های مختلف با هم مخلوط گردد.
4_ سنگ گچ:
از چند دهه پیش تاکنون افزودن سنگ گچ (سولفات کلسیم) در کمپوست سازی پرورش قارچ دکمه ای متداول گردیده است.سنگ گچ بافت کمپوست را اصلاح می نماید.افزودن سنگ گج باعث می شود کمپوست چسبندگی خود را از دست بدهد و هوا بهتر داخل آن بشود و همچنین با حضور سنگ گچ PH پایین آورده می شود.
5_ استفاده از مواد آلترناتیو یا جایگزین:
استفاده از کاه جهت تهیه کمپوست قارچ با بافت مطلوب، امری لازم الاجرا به شمار می رود.کاه ماده ایست که کیفیت کمپوست را از نقطه نظرهای مختلف تامین می نماید و جایگزین مناسبی برای آن تاکنون یافت نگردیده است.کود مرغی ممکن است همیشه در دسترس نباشد، لذا در چنین مواردی اوره، نیترات آمونیوم یا سولفات آمونیوم به عنوان منبع ازت می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
جذب و انتقال مواد غذایی در کمپوست قارچ چگونه است ؟
جذب مواد غذایی در طول محصول دهی با آنچه در طول ریشه دوانی انجام می گیرد در پرورش قارچ دکمه ای متفاوت است.البته قارچ نمی تواند همه این ترکیبات دارای وزن مولکولی بالا را به خوبی جذب نماید. این ترکیبات باید به وسیله آنزیم هایی که از طریق دیگری غیر از میسلیوم تولید می گردد ( اگزو _ آنزیم ها) تجزیه شده و به ترکیبات کوچکتری تبدیل و وسیله آب به صورت محلول درآمده و جذب شود.جذب مواد غذایی از کمپوست به وسیله میسلیوم (ریشه قارچ) قارچ خوراکی، محتملا دارای جنبه های خاصی است که در سایر قارچ ها قابل مشاهده نیست.رشد میسلیوم در کمپوست تقریبا دو برابر رشد ان در سایر مواد و یا مدیوم های دیگر می باشد.اگر کمپوست استریلیزه گردد؛ میزان رشد به نصف خواهد رسید. لذا حضور میکروارگانسیم های موجود در کمپوست جهت افزایش رشد ضروری به نظر می رسد.
فرمول های استاندارد ساخت کمپوست برای پرورش قارچ دکمه ای
برای تهیه کمپوست واحد های تولید پرورش قارچ دکمه ای بسته به عواملی چند از جمله دسترسی محلی سریع و آسان مواد، قیمت مناسب و …… از فرمولی متناسب با شرایط مورد نظرشان استفاده می نمایند.اینک به دو فرمول استاندارد که غالبا در قارچ کاری های موجود در ایران کاربری مطلوبی داشته و به لحاظ دسترسی آسان و مناسب مواد اولیه و قیمت مورد توجه قرار گرفته و در کشورهای اروپایی نیز اعمال می گردد؛ ارائه و تشریح می گردد.
1_ فرمول مواد متشکله کمپوست با کود اسبی
کود اسبی (رطوبت 63 درصد) / 1000 کیلوگرم
کود مرغی (رطوبت 40 درصد) / 100 کیلوگرم
سنگ گچ (رطوبت 20 درصد) / 30 کیلوگرم
آب / 300 الی 900 لیتر
بدون دیدگاه